Wieki ciemne w Grecji

Wieki ciemne to okres w historii Grecji, trwający w latach 1100-800 r.p.n.e. Nazwa pochodzi od bardzo skromnych źródeł archeologicznych i zupełny brak - pisanych. Jest to czas wyludnienia się Grecji, zubożenie kultury materialnej i zanik kontaktów zewnętrznych.
     Po upadku cywilizacji mykeńskiej, wyszło z użycia pismo linearne B. Nie powstało na razie nic w zamian. Na ok. 1000 r.p.n.e datuje się początek epoki żelaza na terenie Grecji. Jej mieszkańcy zapoznali się z obróbką żelaza najprawdopodobniej od mieszkańców Cypru.
    Wiele miast i krain wyludniło się w wyniku ciągłych wojen. Najbardziej dotknęło to Peloponez, który został  zasiedlony przez Dorów (lud grecki, przybyłe z północy). Napór najeźdźców zmusił Achajów do ucieczki na zachodnie wybrzeża Azji Mniejszej. W efekcie Morze Egejskie stało się wewnętrznym morzem Greków. Na terenach rodzimych pozostali tylko mieszkańcy Attyki (w tym Aten) oraz niedostępnej Arkadii.

Wieki Ciemne w Babilonii

Wieki Ciemne to okres w historii Babilonii, trwający w latach 1155-626 p.n.e. Charakteryzuje się on ubogimi źródłami pisanymi. Panowały wtedy następujące dynastie:

• IV dynastia (II dynastia z Isin) - panowała w latach ok. 1155-1026 p.n.e. Jej założycielem był Marduk-kabit-ahheszu (1155-1140 p.n.e.), który przejął władzę nad Babilonią, po najeździe Elamitów. Najwybitniejszym władcą z tej dynastii był Nabuchodonozor I (panował w latach 1126-1105 p.n.e.), który pokonał Elam i odzyskał posąg boga Marduka. Później jednak Babilonia znów zaczęła tracić na sile z powodu klęsk głodu i najazdów Aramejczyków. 
• V dynastia (II dynastia z Kraju Nadmorskiego) - panowała w latach ok. 1026-1006 p.n.e.
• VI dynastia (Dynastia z plemienia Bazi) - panowała w latach ok. 1006-986 p.n.e.
• VII dynastia (Dynastia elamicka) - panowała w latach ok. 986-980 p.n.e.
• VIII i IX dynastia (Dynastia E) - panowały(a) w latach ok. 980-732 p.n.e. Musiały się zmierzyć z najazdami nomadów oraz z potężnym państwem asyryjskim.
• X dynastia (Dynastia asyryjska) - panowała w latach ok. 732-626 p.n.e. Jest to okres bezpośredniej zwierzchności Asyrii nad Babilonią.

Okres sędziów

Okres sędziów to okres w historii Izraela (prawdopodobnie lata 1150-1025 p.n.e.), w którym to władzę nad Hebrajczykami sprawowali sędziowie. Byli oni powoływani przez boga Jahwe na ten urząd  i pełnili go dożywotnio. Pochodzili z różnych plemion izraelskich i prawdopodobnie nie raz zdarzało się, że w jednym czasie było więcej niż jeden sędzia. Ich rolą było zażegnywanie sporów, ale również dowodzenie wojskami. Gdy Izraelici należycie czcili Jahwe, mogli cieszyć się pokojem i dobrobytem. Z kolei gdy odwracali się od niego i zaczynali czcić lokalne bóstwa, takie jak Baal, czy Asztarte, zostawali podbijani przez sąsiadów.

Do ważniejszych sędziów należą:

• Otniel pochodził z plemienia Judy i uznaje się go za pierwszego sędziego; uwolnił Izrael przed niewolą Aramejczyków;
• Ehud pochodził z plemienia Beniamina; uwolnił Izrael przed niewolą króla Moabu;
• Barak za namową prorokini Debory wyruszył przeciwko wojskom Kananejczyków i pobił ich, uwalniając Hebrajczyków z ich jarzma;
• Gedeon pochodził z plemienia Manassesa; pokonał koczownicze plemiona Madianitów i Amalekitów; zwalczał kult Baala na terenach zamieszkanych przez Izraelitów;
• Jefte również pochodził z plemienia Manassesa; wyzwolił Hebrajczyków spod panowania Ammonitów, a potem pokonał jeszcze Efraimitów;
• Samson pochodził z plemienia Dana; skutecznie walczył z Filistynami, dzięki swym niezwykłym możliwością, danych mu przez Jahwe; został przez nich jednak pojmany
• Samuel pochodził z plemienia Lewiego; walczył z Filistynami i kultami innych bogów niż Jahwe; był też ostatnim sędzią i namaścił pierwszego króla żydowskiego Saula.

Hebrajczycy

Hebrajczycy to starożytny lud semicki, będący przodkiem dzisiejszych Żydów. Siebie samych nazywali Izraelitami, od imienia swego legendarnego założyciela. Podzieleni byli na 12 plemion, pochodzących od imion synów Izraela: Rubena, Symeona, Lewiego, Judy, Dana, Neftaliego, Gada, Asera, Isachaara, Zabulona, Józefa (plemię to zostało podzielone na dwa plemiona: Efraima i Manassesa, nazwane od imion synów Józefa) i Beniamina. Początkowo byli ludem koczowniczym, hodującym owce, bydło i wielbłądy i posługiwali się językiem hebrajskim. Czcili tylko jednego boga Jahwe, acz nie negowali istnienia innych.

rozmieszczenie plemion Izraela

     Prawdopodobnie na przełomie XIII i XII w.p.n.e., pod wodzą Mojżesza z plemienia Lewiego, uciekli z Egiptu, gdzie byli prześladowani. Wędrowali do Kanaan, który był krainą obiecaną im przez Jahwe. Ich przywódca dostał na górze Synaj tablice z 10 przykazaniami. Wtedy też zbudowano Przybytek Mojżeszowy, swoistą przenośną świątynię, w której znajdowała się Arka Przymierza. Pieczę nad nią sprawować mieli kapłani. Pierwszym arcykapłanem był Aaron, brat Mojżesza. Funkcja ta była dziedziczna. Stworzono funkcję sędziego, który mieli początkowo pomagać Mojżeszowi w rządzeniu.
    Hebrajczycy po przejściu Półwyspu Synaj, okrążyli królestwo Edomu i pod wodzą Jozuego zaatakowali Zajordanie, a stamtąd Kanaan. Mojżesz nie dożył tej chwili. Podbili mieszkające tam ludy Kananejczyków, Aramejczyków, Amorytów i wielu innych. Większość z nich wybili, a resztę uczyniono niewolnikami. Podzielili między siebie zdobyczne tereny. Swego przydziału nie dostali tylko lewici (potomkowie Lewiego). Ich zadaniem była opieka nad Przybytkiem. Od Aramejczyków zapożyczyli alfabet i przystosowali do swego języka. Hebrajczykami wciąż rządzili sędziowie. Jednak w sytuacji, gdy byli oni ciągle nękani atakami ludów sąsiednich, zdecydowano się na stworzenie jednego wspólnego państwa z królem na czele ok. 1025 r.p.n.e., które trwało do 931 r.p.n.e. Nastąpił wtedy rozpad na dwa królestwa: Judy i Izraela. Obydwa państwa z czasem uległy Asyrii i Babilonii. Wtedy też rozpoczyna się okres diaspory żydowskiej oraz powstawania judaizmu i Biblii. Język hebrajski zaczął z kolei wychodzić z codziennego użytku, na rzecz aramejskiego. Pozostał tylko jako język liturgiczny.

Fenicjanie

Fenicjanie to starożytny lud semicki, wywodzący się z Fenicji (tereny dzisiejszego Libanu). Ich ojczyzna to wąski 50-kilometrowy pas ziemi, między Morzem Śródziemnym, a zalesionymi górami. Były to niesprzyjające warunki do zamieszkania. Rolnictwo uprawiano tylko na niewielkich żyznych dolinkach oraz na tarasach. Wszystkie miasta (Tyr, Akka, Arwad, Sydon, Byblos, Birut) zostały wybudowane nad samym morzem. Jedynymi bogactwami naturalnymi Fenicji były lasy cedrowe i morskie ślimaki purpurowe.  Nic dziwnego, że Fenicjanie zdecydowali się postawić na handel i rzemiosło.

miasta i kolonie fenickie (na żółto)

     Byli mistrzami w budowaniu statków (do czego używali drewna cedrowego),  co pozwoliło im samym przemieszczać się po całym Morzu Śródziemnym i jeszcze dalej. Zakładali kolonie i faktorie handlowe, skąd sprowadzali takie towary jak: srebro, cyna, ołów, miedź, złoto, kość słoniową, czy niewolników i odsprzedawali, gdzie indziej. Sprzedawali też purpurowe tkaniny (sami wyrabiali słynny barwnik ze ślimaków Murex trunculatus), drewno cedrowe, czy wyroby luksusowe ze szkła i metali.
     Fenicjanie posługiwali się językiem fenickim. Jako pierwsi zaczęli stosować alfabet, jako prostszy w obsłudze. Ich inskrypcje znajdowano w różnych częściach świata, prawdopodobnie również w Brazylii. Prawdopodobnie wymyślili też pieniądze i mydło.
    Nigdy nie stworzyli wspólnego państwa. Zawsze dzielili się na państwa-miasta, rządzone przez królów. Przez większość czasu musieli oni jednak uznawać zwierzchność wielkich mocarstw: Egiptu, Asyrii, Babilonii, Persji, czy Rzymu. Do słynniejszych władców należał Hiram I - król Tyru w latach 969-936 p.n.e. Wysłał do żydowskiego króla Salomona rzemieślników, którzy mieli pomagać w budowie Świątyni Jerozolimskiej (zwłaszcza jeśli chodzi o elementy z drewna cedrowego).
   
 

Ludy Morza

Ludy Morza to określenie luźnej konfederacji wędrownych plemion, które ok. 1220 r.p.n.e. zostały odparte przez faraona Merenptaha z pod Memfis. Wywodzili się oni prawdopodobnie z Azji Mniejszej i wysp Morza Śródziemnego. Później swą uwagę skierowali na Anatolię i Syrię i doprowadzili do upadku państwa nowohetyckiego ok. 1178 r.p.n.e. Zniszczyli tamtejsze centra handlowe i przerwały dostawy złota, srebra, kości słoniowej,  bursztynu, cyny i miedzi m.in. do Grecji. Deficyt towarów doprowadził do wielu wojen i w efekcie powolnego upadku cywilizacji mykeńskiej..
   Wielką klęskę Ludom Morza zadał faraon Ramzes III w 1190 r.p.n.e. Jedno z plemion, Filistyni, osiedlili się na terenie dzisiejszej Strefy Gazy. Posiadali oni pięć miast: Aszkelon, Gaza, Aszdod, Ekron i Gat. Szybko ulegli wpływom tubylczych Kananejczyków: przejęli ich język, pismo oraz religię. Posiadali umiejętność wytopu żelaza, zapewne z czasów pobytu w Anatolii. Przez pewien czas posiadali monopol na tą umiejętność w regionie, co było ich siłą. Wielokrotnie wchodzili w konflikt ze starożytnymi Izraelitami, o czym często wspominane jest w Biblii. Później podzielili swe losy i zostali podbici przez Asyrię.

Epoka żelaza na Bliskim Wschodzie

Epoka żelaza trwała tutaj mniej więcej w latach 1200-600 p.n.e.
Do ważniejszych wynalazków, które weszły do powszechnego użycia należały: oczywiście żelazo oraz alfabet. Z czasem rozpowszechniły się poza Bliski Wschód. Jako pierwsi żelazo zaczęli stosować Hetyci, a alfabet - Fenicjanie.

Na szczegóły popatrz niżej (z czasem będę dodawał nowe posty i linki do nich)

• państwa:

1. Państwo średnioasyryjskie
2. Państwo nowoasyryjskie
3. Państwo nowobabilońskie
4. Frygia
5. Lidia
6. Urartu
7. Persja
8. Izrael
9. Juda

• narody:

1. tzw. "Ludy Morza"
2. Fenicjanie
3. Hebrajczycy
4. Aramejczycy
5. Elamici
6. Persowie

Epoka żelaza

dymarka

Epoka żelaza to ostatnia epoka prehistorii. Zależnie od  występowania, ma różne ramy czasowe. Najważniejszą cechą tego okresu jest oczywiście powszechne użycie żelaza do wyrobu narzędzi i broni. Zastąpiło ono brąz, gdyż jest to materiał bardziej dostępny, a także twardszy.
   Najczęściej wydobywano żelazo z tzw. rud darniowych (skała osadowa, powstająca na terenach podmokłych), gdzie zawartość tego pierwiastka stanowi 30-50%. Rudy te były łatwo dostępne, gdyż występowały blisko powierzchni ziemi. Po wydobyciu rudy oddzielano czyste żelazo od zanieczyszczeń, poprzez wytapianie (najpierw w ogniskach otwartych, a potem w dymarkach).
    Jako pierwsi wytop żelaza opracowali Hetyci ok. 1500 r.p.n.e. Początkowo jednak używano go jako materiału do wyrobu biżuterii i statuetek. Stamtąd umiejętność ta rozprzestrzeniła się na cały Bliski Wschód i Europę. W Indiach i Chinach doszło do niezależnych odkryć wytopu tego surowca.

Epoka  żelaza w różnych częściach  świata:

• Bliski Wschód
• Afryka
• Europa
• Azja Południowa
• Daleki Wschód

Okres średnioasyryjski

Okres średnioasyryjski to okres w historii Asyrii, trwający w latach 1364-935 p.n.e. W tym czasie państwo to dwukrotnie stawało się imperium i silnym bliskowschodnim graczem i dwukrotnie traciło na znaczeniu. Państwo to upadło w wyniku najazdu Aramejczyków.

Wybrani władcy:

zasięg Asyrii na przełomie XII i XI w.p.n.e.

• Aszur-uballit I - panował w latach 1364-1328 p.n.e. Uniezależnił Asyrię od Mitanni i rozciągnął nieco jej granice na północ i wschód od Aszur. Zawarł przymierze z Babilonią, wydając swą córkę za żonę Kara-Indaszowi, synowi króla Burna-Buriasza II. W 1333 r.p.n.e. doszło do rewolty w Babilonie i władzę przejął Nazi Bugasz. Aszur-ubalit I obalił uzurpatora i przywrócił tron dotychczasowej dynastii.
• Enlil-narari - panował w latach 1328-1318 p.n.e. Prowadził wojnę z Babilonią, która nie została rozstrzygnięta.
• Adad-nirari I - panował w latach 1305-1274 p.n.e. Poszerzył wpływy Asyrii kosztem Babilonii i zwasalizował Mitanni. 
• Salmanasar I - panował w latach 1274-1244 p.n.e. W 1270 r.p.n.e. Szattuara II, władca Mitanni, wzniecił antyasyryjskie powstanie. Salmanasar stłumił je,  a Mitanni włączył do Asyrii. Kazał też deportować 14 tys. jeńców do Asyrii. 
• Tukulti-Ninurta I - panował w latach 1244-1207 p.n.e. Złupił hetycką część Syrii.  W 1235 r.p.n.e. złupił Babilonię oraz uprowadził jej władcę, Kasztiliasza IV. Jego następcy byli władcami nieudolnymi, co doprowadziło do upadku znaczenia Asyrii, utraty terytoriów i suwerenności (została wasalem Babilonii).
• Ninurta-apil-Ekur - panował w latach 1191-1179 p.n.e. Był założycielem nowej dynastii. Władzę zdobył dzięki poparciu Babilonii.
• Tiglatpilesar I - panował w latach 1114-1076 p.n.e.  Odpierał ataki wędrownych plemion: Aramejczyków i Frygów. Podbił Syrię i dotarł do Fenicji, którą zwasalizował. W 1107 r.p.n.e. pokonał Babilonię  Za jego następców Asyria znów zaczęła tracić na znaczeniu, w dużej mierze przez nieustanne najazdy Aramejczyków.

Państwo nowohetyckie

imperium hetyckie

Państwo nowohetyckie istniało w latach 1380-1178 p.n.e. na terenie Anatolii. Było ono bezpośrednim kontynuatorem państwa starohetyckiego. Hetyci znów stworzyli imperium.

Rys historyczny:

• Tudhalijas II - twórca nowej dynastii i państwa nowohetyckiego. Podbił Isuwę, bogatą w miedź krainę na wschodzie Anatolii. 
• Arnuwandas I - jego panowanie zostało naznaczone ciągłymi najazdami ludu Kaska, którzy prawdopodobnie złupili Hattusę, stolicę imperium.
• Suppiliuliumas I - twórca militarnej potęgi Hetytów. Panował w latach ok. 1344-1322 p.n.e. Udało mu się pokonać Kaszków. Podbił królestwo Kizzuwatna w południowo-wschodniej Anatolii oraz większą część Syrii. Postanowił skorzystać z osłabienia wewnętrznego Mitanii i wysłał tam swe wojska. Dopiero trzecia z nich doprowadziła do zdobycia stolicy, Waszukanni i osadzenia tam marionetkowego władcę, Szattiwazę. 
• Mursilis II - panował w latach 1321-1295 p.n.e. Uciszył on bunty Syryjczyków i Kasków. Zbudował on też umocnienia na granicach: zachodniej (z królestwem Arzawa) i północnej (z Kaszkami).
• Muwatallis II - panował w latach 1295-1272 p.n.e. Przeniósł stolicę z Hattussy do Tarkuntaszy, dalej od, sprawiających problemy, Kaszków. W 1275 r.p.n.e. stoczył nierozstrzygniętą bitwę pod Kadesz z faraonem Ramzesem II.
• Mursilis III - panował w latach 1272-1267 p.n.e. Przeniósł stolicę z powrotem do Hattussy. Władzę stracił po przegranej wojnie ze swym wujem Hattusilisem III (panował w latach 1267-1237 p.n.e.).
• Suppilulimas II - panował w latach 1207-1178 p.n.e. Jego panowanie stało pod znakiem niszczycielskich najazdów ludów sąsiednich oraz tzw. Ludów Morza, którzy zburzyli Hattusę. Państwo nowohetyckie przestało istnieć.

Po zniszczeniu Hattusy, centrum kulturowe Hetytów przeniosło się do miast północno-wschodniej Anatolii i północnej Syrii, gdzie powstały liczne późnohetyckie miasta-państwa.

Ariowie

Ariowie to odłam ludów indoeuropejskich, który z terenów Azji Środkowej przybył na tereny Iranu i Indii i dali początek współczesnej ludności tych terenów.
     W momencie migracji na południe, prowadzili półkoczowniczy tryb życia. Ich siłę militarną stanowiły rydwany. Ich społeczeństwo dzieliło się na: kapłanów, wojowników i wytwórców. Wierzyli w obszerny panteon bogów, którym składano krwawe ofiary oraz  w życie pozagrobowe. Ważny był też kult świętego napoju haomy (w Persji) lub somy (w Indiach).
   Nie ma zgody, czy do Iranu Ariowie dotarli przez Azję Środkową, czy przez Kaukaz. Prawdopodobnie przyszli tutaj dwoma drogami. Są źródła z XVIII w.p.n.e., świadczące o kontaktach Ariów w Hurytami. Niewykluczone, że wspólnie tworzyli państwo Mitanni.

Okres wedyjski

Okres wedyjski to czas w historii Indii, trwający w latach 1500-1100 p.n.e. W tym to czasie prawdopodobnie powstawały Wedy (stąd nazwa), czyli święte księgi hinduizmu .
    Na terenie Indii pojawił się półkoczowniczy Ariowie, pochodzący z Azji Środkowej. Przez cały ten okres rozprzestrzenili się na terenie całego Subkontynentu Indyjskiego, wypierając lokalne ludy (przodków Drawidów). Nie pozostawili oni po sobie wiele śladów pobytu. Zachowały się za to mity i legendy, opisujące migrację i wojny z miejscowymi. Zamieszczone zostały one w Wedach, początkowo przekazywane ustnie i spisane dopiero w VI w.p.n.e.
    Wykształcił się wtedy wedyzm, czyli religia wyznawana przez Ariów. Opierał się on głównie na ceremoniale ofiary. Świątynie i kapłaństwo powstały później, zapewne pod wpływem Drawidów. Było mnóstwo różnych bóstw, związanych  przede wszystkim z siłami przyrody, np.:

• Agni - bóg ognia (pośredniczy między ludźmi składającymi ofiary, a bogami),
• Surja - bóg Słońca,
• Waju - bóg powietrza i wiatru,
• Ratri - bogini nocy,
• Waruna - bóg wody i nieba,
• Soma - bóg roślin,
• Indra - bóg wojny.

Kultura Terramare

Kultura Terramare to archeologiczna kultura epoki brązu, występująca w północnych Włoszech w latach ok. 1500-1300 p.n.e. Tereny jej występowania były bardzo żyzne, stąd nazwa kultury (terra mare znaczy tłusta ziemia). Charakteryzuje się ona znacznym rozwojem rolnictwa. Uprawiano gł. pszenicę i hodowano świnie, kozy, owce, bydło, osły i konie.
    Wznoszono niewielkie osady obronne, otoczone wałem i rowem. Prócz znaczenia militarnego, miały one zapewne znaczenie przeciwpowodziowe. Osiedla były intensywnie zamieszkane. Ludność mieszkała w czworobocznych budynkach.
    Naczynia były zaopatrzone w uszka, niekiedy w kształcie zwierząt. Czasami były ozdobione żłobkami, girlandami i guzami.

Huryci

Huryci to starożytny lud niewiadomego pochodzenia, przybyły na Bliski Wschód prawdopodobnie z Armenii. Niewiele o nich wiadomo. Najstarsze inskrypcje o nich pochodzą z czasów III dynastii z Ur. Z czasem Huryci zaczęli przejmować władzę w miastach-państwach. Zostały one zdobyte przez Mursilisa I, króla Hetytów. Jednak problemy wewnętrzne w Hatti, doprowadziło do uniezależnienia się Hurytów, a z czasem do stworzenia silnego państwa Mitanni (którego siłą były szybkie rydwany o kołach szprychowych). Pod koniec XIV w.p.n.e. imperium zaczęło chylić się ku upadkowi. Zniknęło z map świata w wyniku najazdu Hetytów i Asyryjczyków.
    Huryci posługiwali się językiem huryckim. Możliwe, że spokrewniony był z językami kaukaskimi. Posiadał on jednak wiele zapożyczeń zarówno z języków semickicj, jak i indoeuropejskich. Wymarł on prawdopodobnie w XII w.p.n.e., gdy Huryci zostali wchłonięci przez inne ludy.
   Byli oni mistrzami w tresurze koni. Ich umiejętności przejęły inne ludy. Przyczynili się do rozpowszechnienia się szybkich rydwanów.
   Czcili oni żywioły i personifikowali pojęcia przyrodnicze. Wierzyli w wielu bogów, którzy panowali nad konkretną częścią przyrody. Należeli do nich m.in.:

• Allani: bogini ziemi,
• Hebat: bogini nieba, płodności i piękna,
• Kumarbi: ojciec bogów, władca świata,
• Kuszuh: bóg księżyca,
• Szauszka: bogini wojny i miłości,
• Szimigi: bóg słońca,
• Teszub: bóg zjawisk atmosferycznych.

Aby uzyskać przychylność bogów składano im ofiary, według ściśle określonego rytuału. Zawsze temu towarzyszyły libacje. Wierzono, że bogowie sygnalizują nadchodzące wydarzenia za pomocą wróżb. Dlatego wróżbici cieszyli się ogromną popularnością. Wyspecjalizowali się oni gł. we wróżeniu z zachowań ptaków. 

   Chowano zmarłych poza granicami osad. Zostawiano im skromne dary, takie jak napoje, jedzenie, paciorki.

   

Mitanni

zasięg Mitanni

Mitanni to starożytne państwo, leżące na granicy Syrii i Mezopotamii. Jego historia jest stosunkowo słabo poznana, ze względu na ubogie źródła historyczne i archeologiczne. Rządzone było przez dynastię wywodzącą się z ludu Hurytów. Jego stolicą było Waszuganni, które do dzisiaj nie zostało zlokalizowane.

Wybrani władcy:

• Parshatar panował zapewne w latach 1450-1440 p.n.e. Zmusił do uznania swej zwierzchności przez władców wielu okolicznych miast-państw.
• Szausztatar panował w latach 1440-1410 p.n.e. Kontynuował dzieło ojca. Udało mu się najechać i zmusić do uznania swej zwierzchności Asyrię i miasta północnej Syrii. 
• Artatama I panował w latach 1410-1400 p.n.e. Poprzez ślub swej córki z faraonem Totmesem IV zawarł on sojusz z Egiptem, przeciwko Hetytom. 
• Szuttarna II panował w latach 1400-1385 p.n.e. Za jego rządów Mitanni osiągnęło szczyt swej siły i dobrobytu. Kontynuowany był sojusz z Egiptem. Udało mu się odeprzeć atak Hetytów.
• Tuszratta panował w latach 1380-1350 p.n.e. Za jego panowania, Hetyci trzykrotnie zaatakowali Mitanni i odebrali im wiele miast.

Po śmierci Tuszratty doszło do wojny domowej o tron. Wykorzystali to Hetyci i Asyryjczycy, którzy podzielili między siebie resztki Mitanni.

Nowe Państwo

Nowe Państwo to okres w historii Egiptu, trwający w latach 1549-1070 p.n.e., w którym nastąpiło apogeum znaczenia i potęgi. Musieli się z nim liczyć wszystkie państwa starożytnego Bliskiego Wschodu. W trakcie podbojów wykorzystywano technologie, sprowadzone do Egiptu przez Hyksosów. Nastąpił znaczący rozkwit kultury i sztuki. Powstało wtedy najwięcej dzieł, zwłaszcza architektonicznych, w całej historii Egiptu. Ogromne wpływy posiadali kapłani Amona z Teb.

XVIII dynastia

Tak naprawdę była przedłużeniem XVII dynastii. Panowała ona prawdopodobnie w latach 1549-1292 p.n.e.  Za jej założyciela uznaje się Ahmose (panował w latach 1549-1525 p.n.e.). Był on synem Sekenenre Tao II i młodszym bratem Kamose. Kontynuował on dzieło poprzedników. Dokończył jednoczenie Egiptu. W reorganizacji państwa oparł się na wsparciu swych rdzennych środowisk tebańskich. Okres rządów jego syna, Amenhotepa I (panował w latach 1525-1504 p.n.e.), to czas spokoju i stabilizacji. Prawdopodobnie ukończono wtedy królewską wersję księgi grobowej Amduat. Zapewne był ostatnim władcą, pochowanym w Dra Abu al-Naga. Za jego rządów wynaleziono klepsydrę. Zmarł jednak bezpotomnie i kolejnym władcą został Totmes I (panował w latach 1504-1492 p.n.e.). Należał do bocznej linii dynastii królewskiej. Poślubił Ahmes-Nefertati, siostrę i żonę swego poprzednika. W Delcie Nilu pokonał hyksoskich powstańców oraz pokonał i zniszczył nubijskie królestwo Kemra. Podbił też Palestynę i Syrię. Założył nekropolię królewską, zwaną Doliną Królów. Stworzył zarazem nową tradycję grzebalną. Od tamtej pory oddzielano grobowiec od świątyni grzebalnej i ukrywano go w skale.

Egipt za panowania Totmesa III

    Jego następcą był jego syn Totmes II. Po jego śmierci w 1479 r.p.n.e., władzę przejął jego syn Totmes III. Regencję objęła Hatszepsut, która najprawdopodobniej sprawowała faktyczną władzę w czasie panowania swego męża i brata, Totmesa II. Z czasem przyjęła tytuł faraona. Panowała aż do 1458 r.p.n.e.  Za jej czasów zbudowano mnóstwo budowli, w tym Świątynię Miliona Lat. Wysłała wyprawę do krainy Punt, leżącej prawdopodobnie na terenie dzisiejszej Erytrei i Etiopii. Totmes III (panował w latach 1479-1425 p.n.e.) należy do największych władców Egiptu. Przywrócił panowanie w Syrii. Pokonał, w bitwie pod Halab, państwo Mitanni. Zaprowadził w państwie ład i porządek, co umożliwiło rozwój rzemiosła, budownictwa i sztuki. W czasie jego nieobecności w stolicy, Tebach, wzrastała pozycja kapłanów Amona-Re. Bardzo prawdopodobne jest to, że właśnie on był biblijnym faraonem, który zginął w Morzu Czerwonym, w czasie pogoni za Izraelitami.
    Za rządów jego synów Egipt umocnił się w Palestynie i nawiązał przyjazne stosunki z Mitanni, umacniane więzami małżeńskimi. Jednak Amenhotep III (panował w latach 1388-1351 p.n.e.), zdecydował się na pokojową politykę i nie pomógł sojusznikowi przed najazdem Hetytów. Pozwolił na najazd Hetytów na Syrię, a Hebrajczyków na Palestynę. Jego następca Amenhotep IV zaniedbał politykę zagraniczną na rzecz reformy religijnej. Wprowadził a życie monoteistyczny kult Atona. Sam przyjął imię Echnaton. Przenióśł stolicę do nowo wybudowanego Achetaton.Kazał zburzyć świątynie innych bogów i odebrał im majątek. Zniszczył też struktury państwowe, co zaowocowało kryzysem państwa. Jego syn Tutenchamon (panował w latach 1333-1323 p.n.e.) przywrócił kult starych bogów. Przeniósł stolicę do Memfis. Kolejni władcy dynastii, tak naprawdę, nie byli spokrewnieni ze swymi poprzednikami.

XIX dynastia

Ramassesum

Panowała ona w Egipcie w latach 1292-1186 p.n.e. Założycielem dynastii był Ramzes I. Nie pochodził z królewskiej dynastii, a arystokratycznego rodu. Zrobił ogromną karierę i zaufanie faraona Horembeba, który ustanowił go wezyrem, a potem swym następcom. Ramzes został władcą Egiptu pod koniec swego życia. Jego następcą został syn, Seti I (panował w latach 1290-1279 p.n.e.). Z powodzeniem przywracał potęgę imperium, odzyskując prawie całą Palestynę, Syrię i Fenicję. Jego syn Ramzes II (panował w latach 1279-1213 p.n.e.) jest uważany za największego władcę Egiptu. Odnosił wielkie sukcesy militarne, ale nie udało mu  się przywrócić stanu posiadania Egiptu z czasów Totmesa III. W bitwie pod Kadesz w 1280 r.p.n.e. wojska egipskie spotkały się z hetyckimi, ale bez rozstrzygnięcia. W 1272 r.p.n.e. doszło do pokoju Egiptu z Hetytami, usankcjonowany ślubem. Za swego długiego panowania zbudował olbrzymią liczbę budowli i posągów, w tym Ramassesum, czyli zespół świątyń w Tebach. Władzę po nim objął jego syn, Merenptah (panował w latach 1213-1203 p.n.e.). Zreorganizował on armię, dzięki czemu udało mu się odeprzeć atak Libijczyków i tzw. Ludów Morza. Potem zaś stłumił powstanie w Nubii. Po jego śmierci nastąpił czas anarchii. Często tron zmieniał swego właściciela.

XX dynastia
Panowała ona w Egipcie w latach 1186-1070 p.n.e. Jej założycielem był Setnacht, który przywrócił porządek w państwie. Jego syn, Ramzes III (panował w latach 1183-1152 p.n.e.) był ostatnim wielkim władcą Egiptu. W swych działaniach starał się dorównać Ramzesowi II. Wielokrotnie walczył z najazdami  Libijczyków i Ludów Morza. Tym pierwszym faraon pozwolił zamieszkać na zachodzie Delty Nilu, ale musieli służyć w egipskiej armii. Filistynom (jedno z plemion Ludów Morza) zezwolił na osiedlenie się w Kaananie, w charakterze egipskich wasali. Ramzes III zbudował też wiele budowli, w tym pałac i świątynia grobowa w Medinet Habu. Jednak pod koniec jego panowania sytuacja ekonomiczna znacznie się pogorszyła. W tej sytuacji doszło do nieudanego spisku na faraona. Po jego śmierci władza królewska stopniowo słabła i szerzyła się korupcja. Egipt utracił wpływy i terytoria na Bliskim Wschodzie, co spowodowało znaczne uszczuplenie królewskiego skarbca, gdyż nie napływały daniny. Co jakiś czas zdarzały się najazdy Libijczyków. Rosły zaś wpływy kapłanów świątyni Amona-Re w Karnaku (część Teb). Powstała tam dziedziczna dynastia arcykapłanów. Władza faraona nad Górnym Egiptem była już tylko teoretyczna. Za panowania Ramzesa IX (panował w latach 1125-1107 p.n.e.) doszło do niskich wylewów Nilu, a w konsekwencji do głodu. Nasiliły się wtedy rabunki grobowców w Dolinie Królów. Sprawców grabieży aresztował arcykapłan Amenhotep. Ostatnim władcą Nowego Państwa był Ramzes XI, który rozpoczął panowanie w 1103 r.p.n.e. W tym czasie Amenhotep utracił władzę w Tebach i poprosił faraona o pomoc. Ten wysłał do Górnego Egiptu wicekróla Nubii, Panehsiego, który zdobył Teby i został wezyrem Górnego Egiptu. Panehsi popadł w konflikt z Amenhotepem i Ramzes XI kazał mu wrócić do Nubii. Ten jednak wypowiedział mu posłuszeństwo i ruszył na północ. Doszło do nierozstrzygniętej bitwy pod Hordi. Po złupieniu Teb, Nubijczycy wycofali się na południe. Do stolicy Górnego Egiptu, na czele królewskich wojsk, przybył Herhor, który został arcykapłanem Amona-Re. Od tego momentu nastąpiła tzw. Era Odrodzenia. Charakteryzowała się ona równowagą sprawowania władzy przez trzech dostojników: Ramzesa XI (tytularny władca Egiptu; w praktyce był bezsilny), Smedesa (faktyczny władca Dolnego Egiptu; teoretycznie wezyr) i Herhor (arcykapłan boga Amona-Re, faktyczny władca Górnego Egiptu). Był to czas dobrobytu i spokoju.

Kasyci

Kasyci to starożytny lud nieznanego pochodzenia. Początkowo zamieszkiwali najprawdopodobniej góry Zagros. Później zaczęli jednak osiedlać się na terenie Mezopotamii. Kasytami byli władcy III dynastii z Babilonu.  Władzę sprawowali nad południową Mezopotamią, zwaną dzisiaj Babilonią mniej więcej w latach 1550-1155 p.n.e. Przejęli oni kulturę sumeryjsko-akadyjską. W przeciwieństwie do poprzedników władcy kasyccy nie tytułowali się królami Babilonu (czyli państwa-miasta, w którym była ich siedziba), ale Babilonii (czyli całej krainy). Była to znacząca różnica. Uwypukliło to podział Mezopotamii na Asyrię (której Kasytom nigdy nie udało się podbić) i Babilonię. W polityce wewnętrznej opierano się na współplemieńcach i rodzimej arystokracji, pozyskanej nadaniami ziemskimi.
     Kasyci posługiwali się językiem kasyckim. Jednak nie znaleziono żadnych tekstów w tym języku. W tym czasie ukształtował się literacki język babiloński z języka akadyjskiego, który uległ wpływom starobabilońskiego. W tym to też języku tworzono dzieła literackie, zarówno w Babilonii, jak i Asyrii, do końca ich istnienia. Językiem kultu cały czas był sumeryjski.

Okres średniobabiloński

Okres średniobabiloński to okres w historii dolnej Mezopotamii, trwający w latach 1595-1155 p.n.e. (późna epoka brązu). Rozpoczął się on wraz z upadkiem dynastii amoryckiej w wyniku najazdu wosk hetyckich, pod dowództwem Mursilisa I. Po wycofaniu się najeźdźców władzę w Babilonii przejęła III dynastia z Babilonu (zwana też dynastią kasycką). Królowie z tej dynastii należeli do ludu Kasytów.

Ważniejsi władcy:

• Gandasz: założyciel dynastii; był królem lub przywódcą wojskowym Kasytów;
• Kasztiliasz III: najprawdopodobniej pierwszy władca Babilonii z dynastii kasyckiej;
• Ulam-Buriasz: podbił Kraj Nadmorski;
• Kurigalzu I: jeden z wybitniejszych władców kasyckich; uśmierzył bunt w Kraju Nadmorskim, pokonał Elam i zajął Suzę; rozpoczął wiele projektów handlowych w tym nową stolicę: Dur-Kurigalzu;
• Burna-Buriasz II: panował w latach ok. 1359-1332 p.n.e.; prowadził intensywną politykę zagraniczną: m.in. ożenił swego syna Karaindasza z córką Aszura-uballita I, władcy Asyrii;
• Nazi-Bugasz: panował w 1333 r.p.n.e.; władzę przejął w wyniku rewolty; stracił ją w wyniku interwencji asyryjskiej;
• Kurigalzu II: panował w latach ok. 1332-1308 p.n.e.; osadzony został na tronie przez Aszura-uballita I, ale potem walczył przeciw niemu i przegrał; musiał potem oddać część terytoriów; dokonał jednak udanego najazdu na Elam;
• Kasztiliasz IV: panował w latach ok. 1232-1225 p.n.e.; walczył zarówno z Asyrią, jak i Elamem; musiał w końcu uznać zwierzchnictwo Asyrii;
• Adad-szuma-usur: panował w latach 1216-1187 p.n.e.; doszedł do władzy w wyniku przewrotu pałacowego; uniezależnił Babilonię od Asyrii;
• Enlil-nadin-ahi: panował w latach 1157-1155 p.n.e.; przegrał wojnę z Kutir-Nahhunte III, królem Elamu; został pojmany, a jego kraj - złupiony.