Okres wczesnodynastyczny w Mezopotamii

Okres wczesnodynastyczny (zwany też starosumeryjskim) trwał na terenie Mezopotamii w latach 2900-2316 p.n.e. (wczesna epoka brązu). W tym czasie na południu krainy istniało już wiele sumeryjskich miast-państw. Z czasem władzę nad nimi po królach-kapłanach przejęli władcy świeccy, zwani ensi. Nie mieli oni boskiego nadania i władzę utrwalali zbiorem praw. Budowali oni pełne przepychu pałace obok świątyń. W ten sposób podkreślali zgodę bogów na swoje rządy. Ich groby były również luksusowo wyposażone. Składano też ofiarę ze sług.
   Władcy ciągle prowadzili ze sobą wojny. Co jakiś czas dominację nad innymi przejmował jeden ośrodek. Jeśli jednak po charyzmatycznym władcy, przejmował człowiek gnuśny i nieudolny państwo szybko się rozpadało.  Było tak, ponieważ zwycięzca nie rozmieszczał w podbitym kraju swoich garnizonów i nie władali nimi zarządcy mianowani przez władcę.Zamiast tego nakładano daniny, które zbierał podwładny lokalny król. Jednak w przypadku osłabienia władzy, wasal przestawał płacić daniny i w ten sposób uniezależniał się. Większość ambitnych władców starała się podbić miasta Kisz i Nippur. Poparcie tamtejszych kapłanów gwarantowało prawną władzę. Było tak, ponieważ wg. mitologii bóg Enlil właśnie w Kisz odtworzył władzę królewską po wielkim potopie. Enmebaragesi, król Kisz, zbudował w Nippur świątynię Enlila.
   Ciągłe walki spowodowały, że miasta zaczęto otaczać murami. Produkowano też wielkie ilości broni z brązu. Ważnym tematem sztuki stały się wielki zwycięstwa króli. Często ukazywano władcę depcącego pokonanych przeciwników. Postanowiono też opisywać czyny władców, by zostały dla potomności. Dotychczasowe pismo obrazkowe było jednak dostosowane do zadań administracyjnych i handlowych. Uproszczono więc pismo, tak że każdy znak oznaczał nie słowo, a sylabę.

Wybrani  władcy:

• Enmebaragesi z I dynastii Kisz jest najpewniej najstarszym władcą sumeryjskim, potwierdzony własnymi inskrypcjami królewskimi; 
• Enmerkar z I dynastii Uruk był głównym bohaterem dwóch sumeryjskich eposów: Enmerkar i Pan Aratty oraz Enmerkar i Ensuhkeszdana, które opisywały dyplomatyczne zabiegi władcy o zdobycie miasta Aratta. 
• Lugalbanda z I dunastii Uruk był głównym bohaterem sumeryjskich eposów: Lugalbanda w Jaskini Górskiej oraz Lugalbanda i Ptak Anzu, które opisywały zdobycie Aratty (Lugalbanda występował jako dowódca wojsk Enmerkara);
• Gilgamesz z I dynastii z Uruk był głównym bohaterem wielu sumeryjskich eposów, oraz akadyjskiego Eposu o Gilgameszu (powstałego w oparciu o te sumeryjskie); wg. nich Gilgamesz pokonał władcę Aggę, władcę Kisz, a także wiele potworów i szukał tajemnicy nieśmiertelności
• Agga z I dynastii z Kisz był antagonistycznych bohaterem eposu Gilgamesz i Agga z Kisz, gdzie został pokonany przez Gilgamesza z Uruk; na nim skończyła się dynastia;
• Eanatum z I dynastii z Lagasz walczył z miastem Umma o przygraniczne tereny i wygrał; zdobył też Ur, Uruk i Kisz, a także Mari; walczył z Elamitami;
• Enmetena z I dynastii z Lagasz pokonał Ur-Lumę z Ummy oraz zawiązał pokój z Lugalkiniszedudu z II dynastii Uruk;
• Urukagina z I dynastii z Lagasz został pokonany przez Lugalzagesiego z III dynastii Uruk; był autorem najstarszych znanych reform społecznych i zajął się m.in. korupcją i wyzyskiem biedaków przez bogaczy;
• Ku-Bau z III dynastii Kisz była jedyną sumeryjską kobietą na tronie;
• Lugalzagesi z III dynastii z Uruk początkowo był władcą Ummy; najpierw podbił swego odwiecznego rywala, miasto Lagasz, a potem Ur, Uruk, Larsę, Nippur oraz Kisz; przeniósł stolicę do Uruk i przyjął tytuł "króla Kraju" (sum. lugal kalam-ma);  w ten sposób zjednoczył Sumer; pokonany przez Sargona z Akadu ok. 2316 r.p.n.e.(wydarzenie to kończy okres wczesnodynastyczny).