Epoka brązu

Epoka brązu to druga z kolei epoka prehistorii. Występuje po epoce kamienia i przed epoką żelaza. Ma ona zróżnicowane ramy czasowe, zależnie od występowania. Najważniejszą cechą tego okresu jest oczywiście od powszechnego używania brązu przez ludzi do wyrobu narzędzi, czy broni. Głównym źródłem wyżywienia ludności było rolnictwo. Powstawały wtedy pierwsze miasta, które z czasem dały początek pierwszym państwom-miastom. Miasta były ośrodkami wytwórczymi, gdzie produkowano różne towary jak np. naczynia, narzędzia, ubrania, broń. Wynalezienie wozów na kołach, oraz łodzi z wiosłami i żaglami, sprzyjało handlowi dalekosiężnemu. Wymieniano produkty rzemieślnicze, żywność, rudy kopalne itp. Część ludzi bogaciło się, co oznaczało, że w społeczeństwach wytworzyła się hierarchia (najważniejsi byli królowie i kapłani). Zaczęło powstawać niewolnictwo. Poszczególne miasta zaczęły walczyć między sobą o bogactwa.

Wytop brązu w dymarkach

Wytwarzanie brązu
Brąz jest to stop miedzi z innymi metalami, szczególnie cyną. Najprawdopodobniej umiejętność obróbki metali powstała na Kaukazie ok. III tysiąclecia p.n.e.  Mieszkańcy Mezopotamii i Egiptu zaczęli wytwarzać brąz ok. 3400 r.p.n.e. W skład brązu wchodziła wtedy miedź z dodatkiem cyny (9-14%). Główne złoża miedzi występowały w zachodniej Anatolii, na terenach Kaukaskich, na Cyprze i Krecie, na Płw. Iberyjskim i Bałkańskim, na Wyspach Brytyjskich, w Alpach. Cyna występowała w zachodniej Anatolii, w Banacie, nad Soławą, na Kaukazie i Wyspach Brytyjskich .Miedź i cynę wydobywano najczęściej na powierzchni, rzadziej prymitywnymi metodami górniczymi. Rudy po wydobyciu były na miejscu sortowane, oczyszczane i rozcierane na małe kawałeczki. Następnie rudę prażono i wytapiano w dymarkach. Były to początki hutnictwa. W takim stanie surowiec był nabywany i transportowany do miast, często bardzo oddalonych od miejsca wydobycia. Dopiero tam kowale zaczęli odlewać przedmioty z brązu, najczęściej wlewając stop do kamiennych form.

Epoka brązu w różnych częściach świata:

• Bliski Wschód
• północna Afryka
• Europa
• południowa Azja
• Daleki Wschód

Początki rolnictwa w Ameryce

Mezoameryka (dzisiejsza Gwatemala i południowy Meksyk)
Od ok. 8000-2000 r.p.n.e. na tym terenie trwał okres archaiczny. Jest to czas, kiedy ludność tych terenów przechodziła na osiadły tryb życia i zaczęły takie rośliny jak:

• kukurydza zwyczajna (Zea mays)
• fasola wielokwiatowa (Phaseolus coccineus)
• fasola zwykła (Phaseolus vulgaris)
• dynia zwyczajna (Cucurbita pepo)
• bawełna kosmata (Gossypium hirsutum)
• smaczliwka wdzięczna (Persea americana), zwana też awokado właściwe
• papryka roczna (Capsicum annuum)
• wilec ziemniaczany (Ipomoea batatas), zwany też batatem, patatem lub słodkim ziemniakiem.

 Ok. 2800 r.p.n.e. po raz pierwszy zastosowano ceramikę.

Niziny Ameryki Południowej (Wenezuela, Kolumbia, północna Brazylia)
Ok. 3000 r.p.n.e. zaczęto tam uprawiać maniok jadalny (Manihot esculenta), który stał się podstawą wyżywienia. Uprawiano ponad to także: ananas jadalny (Ananas comosus), czy też orzech ziemny (Arachis hypogaea).Ceramikę zaczęto wytwarzać już 4000 r.p.n.e.


Andy (Peru)
Od ok. 3750-1800 r.p.n.e. na tym terenie trwał okres przedceramiczny. Skończył się wraz z pierwszym zastosowaniem ceramiki. Ludność przechodziła na osiadły tryb życia i zaczęła uprawiać:

• psianka ziemniak (Solanum tuberosum), zwana po prostu ziemniakiem lub kartoflem
• pomidor zwyczajny (Lycopersion esculentum)
• papryka owocowa (Capsicum frutenscens), zwana też pieprzowiec owocowy
• dynia olbrzymia (Cucurbita maxima)

Zaczęto też hodować:

• alpakę (Vicugna pacos)
• lamę (Lama glama).

Dzięki temu nastąpił gwałtowny wzrost liczby ludzi. Nadwyżkę siły roboczej przeznaczono więc do budowy małych świątyń i ośrodków kultowych. Jeden z wcześniejszych powstał w Aspero ok. 2600 r.p.n.e. Składał się z 6 kopców o wys. 9 m z kamiennymi konstrukcjami ceremonialnymi na szczycie.

Okresy Mudoki i Jōmon

Mudoki
Jest to okres w historii Japonii, odpowiadający paleolitowi. Zaczyna się on, wraz z przybyciem ludzi na Wyspy Japońskie, czyli prawdopodobnie ok. 40 tys. lat temu. Kończy się on ok. 1,4 tys. lat temu. Mało jest wykopalisk z tego okresu. Jedynymi znaleziskami są kamienne narzędzia.

Jōmon

figurki dogū

Jest to okres w historii Japonii, odpowiadający neolitowi. Trwał on ok.1200 r.p.n.e.-300 r.p.n.e. Największym osiągnięciem ludzi z kultury Jōmon była umiejętność wytwarzania ceramiki. Najprawdopodobniej jako pierwsi na świecie wytwarzali oni ceramikę. Z gliny wytwarzano zarówno naczynia, jak i figurki dogū (przedstawiają one głównie zwierzęta oraz kobiety o bardzo obfitych piersiach, organach rodnych i wydatne brzuchy).
Co ciekawe nie potrafili oni uprawiać roślin i zajmowali się łowiectwem, zbieractwem i rybołówstwem. Robili narzędzia z kamieni i kości. Polowali za pomocą łuków, pułapek i udomowionych psów.

Neolit w Chinach

Neolit w Chinach rozpoczyna się ok. 6500 r.p.n.e., zaś kończy ok.1900 r.p.n.e. W tym czasie zaczęto uprawiać:

• ryż siewny (Oryza sativa) od 6500 r.p.n.e.
• proso zwyczajne (Panicum miliaceum) od 5800 r.p.n.e.
• soję warzywną (Glycine max) od 4000 r.p.n.e.

Zaczęto hodować m.in.:

• świnię domową (Sus scrofa f. domestica) od 5000 r.p.n.e.
• jedwabnika morwowego (Bombyx mon) od 6000 r.p.n.e.
• kaczkę domową (Anas platyrhynchos f. domestica) od 3000 r.p.n.e.

 Pierwsze uprawy na terenie dzisiejszych Chin pojawiły się nad rzeką Jangcy ok.6500 r.p.n.e. Uprawiano tam gł. ryż.  Jednak to społeczności, żyjące nad Żółtą Rzeką (Huang He), dały początek chińskiej cywilizacji. Udomowili oni proso ok. 5800 r.p.n.e. W latach 5000-3000 p.n.e. nad środkowym biegiem Żółtej Rzeki wykształciła się kultura Yangshao. Ludność mieszkała w niewielkich wioskach, składających się z półpodziemnych domów o owalnych kształcie. Wykonywano też ceramikę z wykorzystaniem koła garncarskiego.
W latach 2500-1850 r.p.n.e. istniała wzdłuż dolnego i środkowego biegu Żółtej Rzeki kultura Longshan. Społeczności tej kultury uprawiały już wiele gatunków zbóż. Do upraw ryżu stosowano system nawadniający.Cechą charakterystyczną cechą tej kultury są wyroby z czarnej ceramiki. Budowano miasta i systemy obronne. W użyciu pojawiła się miedź. Powstał wtedy system wróżenia z kości.

Pierwsi władcy wg. mitologii chińskiej
Pierwszymi władcami mieli być tzw. Trzej Dostojni i Pięciu Cesarzy. Mieli władać Chinami w latach 2850-2205 r.p.n.e. Konfucjusz uważał, że był to złoty okres chińskiej cywilizacji. Trzech Dostojnych to półboscy  władcy, którzy, dzięki swym mocom, uczynili ludzkie życie lepszym. Dzięki swym cnotom, żyli bardzo długo. Z kolei Pięciu Cesarzy to doskonali pod względem moralnym  władcy-mędrcy. Każdemu przypisano inne wynalazki.

Neolit w południowej Azji

Dolina Indusu

Neolit rozpoczyna się tutaj ok. 6000 r.p.n.e., a zakończył się w ok. 2000 r.p.n.e. Pierwsze ślady uprawy rolnej znaleźć można w górach Beludżystanu. W 4000 r.p.n.e. rolnictwo było w dolinie Indusu (dzisiejszy Pakistan). Kontakty między poszczególnymi osadami rolniczymi, były bardzo ożywione, co pociągało za sobą również wymianę idei oraz nawiązanie relacji społecznych. Przyczyniło się to również do powstania cywilizacji miejskiej w ok. 2600 r.p.n.e. Wielu naukowców uważa, że impulsem, do powstania miast nad Indusem, były kontakty handlowe z cywilizacją z Mezopotamii.
    Rolnictwo było fundamentem indyjskiej gospodarki. W celu zwiększenia efektywności, wybudowano system nawadniający. Uprawiano gł. rośliny pochodzące z Bliskiego Wschodu takie jak: pszenica, jęczmień, gorczyca, groch, daktylowce, czy sezam. Z Indii pochodzi uprawiana od ok.5500 r.p.n.e. bawełna indyjska (Gossypium herbaceum). Hodowano:

• kozy i owce (sprowadzone z Mezopotamii)
• kaczkę domową (sprowadzoną z Chin)
• kurę domową (Gallus gallus domesticus) od. ok. 3000 r.p.n.e.
• bydło zebu (Bos taurus indicus) od ok. 8000 r.p.n.e.
• bawoły domowe (Bubalus bubalis) od. ok. 4000 - 3000 r.p.n.e.
• słonie indyjskie (Elephas maximus) od ok. 4000 r.p.n.e.

    Do doliny Gangesu rolnictwo dotarło dopiero ok. 4500 r.p.n.e.

Azja Południowo-Wschodnia
 Do 3000 r.p.n.e zaczęto uprawiać rolnictwo w Azji Południowo-Wschodniej. Udomowiono m.in.:

• kolokazję jadalną (Colocasia esculenta)
• kotewkę orzech wodny (Trapa natans)
• banan manilski (Musa taxtilis)
• chlebowiec właściwy (Artocarpus altilis)
• kokos właściwy (Cocos nucifera), zwany też palmą kokosową.