Paleolit dolny

Paleolit, jak napisałem w poprzednim blogu jest to starsza epoka kamienia. Nie ma zgody co do tego, kiedy się ona zaczyna. Dla jednych naukowców rozpoczyna się ona wraz z pojawieniem się pierwszych narzędzi, stosowanych przez hominidów (ok. 2,5 mln lat temu). Dla innych z kolei, jest to pojawienie się pierwszego człowieka. Jeszcze inni twierdzą, że za początek paleolitu uznaje się pojawienie się na Ziemi tzw. archaicznego Homo sapiens (ok. 450 tys. lat temu). Jak widać, nie tylko politycy lubią się kłócić.
   Jak już pisałem, paleolit podzielono na 4 części.

Paleolit dolny (ok. 2,5 mln lat - 350 tys. lat temu)

choppery

    Jest to okres pojawiania się pierwszych form ludzkich i charakteryzuje się rozwojem społeczności ludzkiej. Najpierw australopiteki, a później wywodzący się od nich ludzie, zaczynają wytwarzać narzędzia otoczakowe. Były to najbardziej pierwotne narzędzia kamienne. Wykonywano je w ten sposób, że ciężkim kamieniem walono w otoczaka, tak by uzyskać płaską powierzchnię.
     Pojawienie się narzędzi otoczakowych jest też początkiem kultury olduwajskiej. (Nazwa pochodzi od wąwozu Olduvai w Tanzanii, gdzie odkryto takiego rodzaju narzędzia przy ludzkich kościach). Trwała ona od początku paleolitu do 1,2 mln lat temu. Cechy charakterystyczne dla tej kultury:

• pierwsze hominidy żywiły się m.in. owocami, małą zwierzyną i padliną; w poszukiwaniu jedzenia ciągle koczowały i zamieszkiwały gł. tereny nad rzekami i jeziorami ze względu na bliskość wody pitnej i lepsza ochrona przed drapieżnikami, grupie przewodniczył najsilniejszy lub najinteligentniejszy osobnik;
• najpierw australopiteki, a niedługo później pierwsi ludzie z gatunku człowiek zręczny (Homo habilis) zaczęli używając prostych narzędzi otoczakowych, gł. do rozcinania skóry padliny;
• wraz z coraz większym udziałem mięsa w diecie, nastąpił podział obowiązków: mężczyźni szukali mięsa, a kobiety szukały owoców, zajmowały się dziećmi i przyrządzaniem posiłków. (niewiele się zmieniło).

      Człowiek zręczny żył w Afryce 2,5 mln -1,5 mln lat temu równolegle z australopitekami. Był wysokości 110 do 130 cm., a ważył ok. 45 kg. Miał rozbudowaną żuchwę,  drobne zęby i niskie czoło. Był to najprawdopodobniej pierwszy gatunek człowieka. Od australopiteków różnił się tym, że:

• większa pojemność puszki mózgowej
• mniejsze siekacze i kły, niewystające poza linię innych zębów
• brak na stopach kciuków (dzięki temu człowiek jest lepiej przystosowany do chodzenia na tylnych kończynach niż inne hominidy, ale nie jest przystosowany do życia na drzewach)
• większy udział w diecie pokarmu mięsnego (doprowadziło to do rozwoju ludzi - musieli stworzyć narzędzia)

Plastyczna rekonstrukcja
pitekantropa w muzeum w Herne

     Innym gatunkiem człowieka był człowiek wyprostowany (Homo erectus), zwany pitekantropem. Żył on od 1,8 mln lat do 200 tys. lat temu. Pojawił się w Afryce. Nie wiadomo, czy jest bezpośrednim przodkiem Homo habilis, gdyż powstało wiele innych gatunków człowieka, których kości znaleziono tylko w jednym miejscu. Był wysokości ok. 160 cm, miał pochylone czoło, niską puszkę mózgową i (na co wskazuje nazwa) chodził w pozycji całkowicie wyprostowanej. Prawdopodobnie był pierwszym gatunkiem człowieka, który opuścił Afrykę i wyemigrował do Europy i Azji ok. 1 mln lat temu. W tym czasie trwało zlodowacenie  podlaskie (1,2 mln lat do 950 tys. lat temu), a później było zlodowacenie południowopolskie (730 tys. do 430 tys. lat temu).  Z tego powodu człowiek wyprostowany nie był w stanie skolonizować północnych rejonów. Pitekantropy z różnych części świata się trochę różniły. Dlatego część naukowców dzieli go na kilka gatunków. Większość z nich uważa je tylko za odmiany jednego gatunku, tak jak jest to u nas. W Afryce wymarł ok. 900 tys. lat temu, w kontynentalnej Azji ok. 600 tys. lat temu, a najdłużej utrzymał się na Jawie. Zastąpiło go wiele innych gatunków człowieka (lub podgatunków człowieka rozumnego), które określa się nazwą archaicznego Homo sapiens. Najsłynniejszymi są neandertalczyk, który pojawił się na Bliskim Wschodzie 400 tys. lat temu oraz człowiek rozumny. Ten ostatni pojawił się w Afryce dopiero w środkowym paleolicie.
     Człowiek wyprostowany był twórcą kultury aszelskiej (nazwa pochodzi od Saint-Acheul we Francji). Trwała ona od 1,5 mln lat do 150 tys. lat temu. Kultura ta charakteryzowała się ze zdecydowaną zmianą jakości wyrabiania narzędzi. Zaczął wytwarzać już broń myśliwską, co spowodowało, że mógł już polować na większą zwierzynę. Używał do tego bolasów (są do dwie lub więcej kul połączonych rzemieniem; jest to broń rzucana, która ogłusza ofiarę, pęta kończyny lub dusi) oraz oszczepów.  Spowodowało to zmianę trybu życia społeczności, która oparta była o związki monogamiczne, zakaz kazirodztwa, podział obowiązków według płci i wieku. Na pewno umiał posługiwać się ogniem, który wykorzystywał gł. do pieczenia mięsa. Rozpalał go w zagłębieniach. Człowiek umiał też budować sobie szałasy.