Wieki Ciemne w Babilonii

Wieki Ciemne to okres w historii Babilonii, trwający w latach 1155-626 p.n.e. Charakteryzuje się on ubogimi źródłami pisanymi. Panowały wtedy następujące dynastie:

• IV dynastia (II dynastia z Isin) - panowała w latach ok. 1155-1026 p.n.e. Jej założycielem był Marduk-kabit-ahheszu (1155-1140 p.n.e.), który przejął władzę nad Babilonią, po najeździe Elamitów. Najwybitniejszym władcą z tej dynastii był Nabuchodonozor I (panował w latach 1126-1105 p.n.e.), który pokonał Elam i odzyskał posąg boga Marduka. Później jednak Babilonia znów zaczęła tracić na sile z powodu klęsk głodu i najazdów Aramejczyków. 
• V dynastia (II dynastia z Kraju Nadmorskiego) - panowała w latach ok. 1026-1006 p.n.e.
• VI dynastia (Dynastia z plemienia Bazi) - panowała w latach ok. 1006-986 p.n.e.
• VII dynastia (Dynastia elamicka) - panowała w latach ok. 986-980 p.n.e.
• VIII i IX dynastia (Dynastia E) - panowały(a) w latach ok. 980-732 p.n.e. Musiały się zmierzyć z najazdami nomadów oraz z potężnym państwem asyryjskim.
• X dynastia (Dynastia asyryjska) - panowała w latach ok. 732-626 p.n.e. Jest to okres bezpośredniej zwierzchności Asyrii nad Babilonią.

Okres sędziów

Okres sędziów to okres w historii Izraela (prawdopodobnie lata 1150-1025 p.n.e.), w którym to władzę nad Hebrajczykami sprawowali sędziowie. Byli oni powoływani przez boga Jahwe na ten urząd  i pełnili go dożywotnio. Pochodzili z różnych plemion izraelskich i prawdopodobnie nie raz zdarzało się, że w jednym czasie było więcej niż jeden sędzia. Ich rolą było zażegnywanie sporów, ale również dowodzenie wojskami. Gdy Izraelici należycie czcili Jahwe, mogli cieszyć się pokojem i dobrobytem. Z kolei gdy odwracali się od niego i zaczynali czcić lokalne bóstwa, takie jak Baal, czy Asztarte, zostawali podbijani przez sąsiadów.

Do ważniejszych sędziów należą:

• Otniel pochodził z plemienia Judy i uznaje się go za pierwszego sędziego; uwolnił Izrael przed niewolą Aramejczyków;
• Ehud pochodził z plemienia Beniamina; uwolnił Izrael przed niewolą króla Moabu;
• Barak za namową prorokini Debory wyruszył przeciwko wojskom Kananejczyków i pobił ich, uwalniając Hebrajczyków z ich jarzma;
• Gedeon pochodził z plemienia Manassesa; pokonał koczownicze plemiona Madianitów i Amalekitów; zwalczał kult Baala na terenach zamieszkanych przez Izraelitów;
• Jefte również pochodził z plemienia Manassesa; wyzwolił Hebrajczyków spod panowania Ammonitów, a potem pokonał jeszcze Efraimitów;
• Samson pochodził z plemienia Dana; skutecznie walczył z Filistynami, dzięki swym niezwykłym możliwością, danych mu przez Jahwe; został przez nich jednak pojmany
• Samuel pochodził z plemienia Lewiego; walczył z Filistynami i kultami innych bogów niż Jahwe; był też ostatnim sędzią i namaścił pierwszego króla żydowskiego Saula.

Hebrajczycy

Hebrajczycy to starożytny lud semicki, będący przodkiem dzisiejszych Żydów. Siebie samych nazywali Izraelitami, od imienia swego legendarnego założyciela. Podzieleni byli na 12 plemion, pochodzących od imion synów Izraela: Rubena, Symeona, Lewiego, Judy, Dana, Neftaliego, Gada, Asera, Isachaara, Zabulona, Józefa (plemię to zostało podzielone na dwa plemiona: Efraima i Manassesa, nazwane od imion synów Józefa) i Beniamina. Początkowo byli ludem koczowniczym, hodującym owce, bydło i wielbłądy i posługiwali się językiem hebrajskim. Czcili tylko jednego boga Jahwe, acz nie negowali istnienia innych.

rozmieszczenie plemion Izraela

     Prawdopodobnie na przełomie XIII i XII w.p.n.e., pod wodzą Mojżesza z plemienia Lewiego, uciekli z Egiptu, gdzie byli prześladowani. Wędrowali do Kanaan, który był krainą obiecaną im przez Jahwe. Ich przywódca dostał na górze Synaj tablice z 10 przykazaniami. Wtedy też zbudowano Przybytek Mojżeszowy, swoistą przenośną świątynię, w której znajdowała się Arka Przymierza. Pieczę nad nią sprawować mieli kapłani. Pierwszym arcykapłanem był Aaron, brat Mojżesza. Funkcja ta była dziedziczna. Stworzono funkcję sędziego, który mieli początkowo pomagać Mojżeszowi w rządzeniu.
    Hebrajczycy po przejściu Półwyspu Synaj, okrążyli królestwo Edomu i pod wodzą Jozuego zaatakowali Zajordanie, a stamtąd Kanaan. Mojżesz nie dożył tej chwili. Podbili mieszkające tam ludy Kananejczyków, Aramejczyków, Amorytów i wielu innych. Większość z nich wybili, a resztę uczyniono niewolnikami. Podzielili między siebie zdobyczne tereny. Swego przydziału nie dostali tylko lewici (potomkowie Lewiego). Ich zadaniem była opieka nad Przybytkiem. Od Aramejczyków zapożyczyli alfabet i przystosowali do swego języka. Hebrajczykami wciąż rządzili sędziowie. Jednak w sytuacji, gdy byli oni ciągle nękani atakami ludów sąsiednich, zdecydowano się na stworzenie jednego wspólnego państwa z królem na czele ok. 1025 r.p.n.e., które trwało do 931 r.p.n.e. Nastąpił wtedy rozpad na dwa królestwa: Judy i Izraela. Obydwa państwa z czasem uległy Asyrii i Babilonii. Wtedy też rozpoczyna się okres diaspory żydowskiej oraz powstawania judaizmu i Biblii. Język hebrajski zaczął z kolei wychodzić z codziennego użytku, na rzecz aramejskiego. Pozostał tylko jako język liturgiczny.

Fenicjanie

Fenicjanie to starożytny lud semicki, wywodzący się z Fenicji (tereny dzisiejszego Libanu). Ich ojczyzna to wąski 50-kilometrowy pas ziemi, między Morzem Śródziemnym, a zalesionymi górami. Były to niesprzyjające warunki do zamieszkania. Rolnictwo uprawiano tylko na niewielkich żyznych dolinkach oraz na tarasach. Wszystkie miasta (Tyr, Akka, Arwad, Sydon, Byblos, Birut) zostały wybudowane nad samym morzem. Jedynymi bogactwami naturalnymi Fenicji były lasy cedrowe i morskie ślimaki purpurowe.  Nic dziwnego, że Fenicjanie zdecydowali się postawić na handel i rzemiosło.

miasta i kolonie fenickie (na żółto)

     Byli mistrzami w budowaniu statków (do czego używali drewna cedrowego),  co pozwoliło im samym przemieszczać się po całym Morzu Śródziemnym i jeszcze dalej. Zakładali kolonie i faktorie handlowe, skąd sprowadzali takie towary jak: srebro, cyna, ołów, miedź, złoto, kość słoniową, czy niewolników i odsprzedawali, gdzie indziej. Sprzedawali też purpurowe tkaniny (sami wyrabiali słynny barwnik ze ślimaków Murex trunculatus), drewno cedrowe, czy wyroby luksusowe ze szkła i metali.
     Fenicjanie posługiwali się językiem fenickim. Jako pierwsi zaczęli stosować alfabet, jako prostszy w obsłudze. Ich inskrypcje znajdowano w różnych częściach świata, prawdopodobnie również w Brazylii. Prawdopodobnie wymyślili też pieniądze i mydło.
    Nigdy nie stworzyli wspólnego państwa. Zawsze dzielili się na państwa-miasta, rządzone przez królów. Przez większość czasu musieli oni jednak uznawać zwierzchność wielkich mocarstw: Egiptu, Asyrii, Babilonii, Persji, czy Rzymu. Do słynniejszych władców należał Hiram I - król Tyru w latach 969-936 p.n.e. Wysłał do żydowskiego króla Salomona rzemieślników, którzy mieli pomagać w budowie Świątyni Jerozolimskiej (zwłaszcza jeśli chodzi o elementy z drewna cedrowego).
   
 

Ludy Morza

Ludy Morza to określenie luźnej konfederacji wędrownych plemion, które ok. 1220 r.p.n.e. zostały odparte przez faraona Merenptaha z pod Memfis. Wywodzili się oni prawdopodobnie z Azji Mniejszej i wysp Morza Śródziemnego. Później swą uwagę skierowali na Anatolię i Syrię i doprowadzili do upadku państwa nowohetyckiego ok. 1178 r.p.n.e. Zniszczyli tamtejsze centra handlowe i przerwały dostawy złota, srebra, kości słoniowej,  bursztynu, cyny i miedzi m.in. do Grecji. Deficyt towarów doprowadził do wielu wojen i w efekcie powolnego upadku cywilizacji mykeńskiej..
   Wielką klęskę Ludom Morza zadał faraon Ramzes III w 1190 r.p.n.e. Jedno z plemion, Filistyni, osiedlili się na terenie dzisiejszej Strefy Gazy. Posiadali oni pięć miast: Aszkelon, Gaza, Aszdod, Ekron i Gat. Szybko ulegli wpływom tubylczych Kananejczyków: przejęli ich język, pismo oraz religię. Posiadali umiejętność wytopu żelaza, zapewne z czasów pobytu w Anatolii. Przez pewien czas posiadali monopol na tą umiejętność w regionie, co było ich siłą. Wielokrotnie wchodzili w konflikt ze starożytnymi Izraelitami, o czym często wspominane jest w Biblii. Później podzielili swe losy i zostali podbici przez Asyrię.