Neolit w Europie

Neolit w Europie pojawił się w latach ok. 7000-6500 r.p.n.e. Rozwój rolnictwa był długim procesem, na który złożyły się migracje gromad rolniczych i przejmowanie od nich technik uprawy roli przez mezolitycznych łowców-zbieraczy. Po raz pierwszy rolnictwo pojawiło się w Europie na Bałkanach. Najprawdopodobniej stało się to pod wpływem kontaktów z rolniczymi ludami z Bliskiego Wschodu. Stamtąd techniki rolnicze przeniesione zostały do innych części Europy:

• w Italii (ok. 6000 r.p.n.e.)
• w Europie Środkowej (ok. 5400 r.p.n.e.)
• w Europie Zachodniej (ok. 4500 r.p.n.e.)
• na Wyspach Brytyjskich i w Skandynawii (ok. 4000 r.p.n.e.).

Uprawiano rośliny i hodowano zwierzęta pochodzące z Bliskiego Wschodu, które potrafiły się przystosować do chłodniejszego klimatu europejskiego. Na Bałkanach uprawiano więc zboża i rośliny strączkowe oraz hodowano kozy, owce i bydło. Ten ostatni gatunek najprawdopodobniej udomowiono niezależnie. Gdy zagęszczenie ludności stało się za duże rolnicy bałkańscy zaczęli migrować na północ i zachód. Wybierali oni tereny nad rzekami i nie wypierali lokalnych społeczności łowców-zbieraczy. Jednak osady rolnicze szybko robiły się coraz większe i ograniczały zasoby dla ludów myśliwskich. Dlatego ci drudzy zostali zmuszeni do asymilacji z rolnikami.
     W Europie Środkowej i Północnej klimat był (i jest) dużo chłodniejszy niż na południu. Dlatego rośliny siano na wiosnę (a nie jesienią, jak ma to miejsce na południu). Większe znaczenie miała też hodowla bydła i świń, które były przystosowane do leśnego wypasu.
   Neolityczne osady w Europie były stosunkowo niewielkie i liczyły 40-60 osób. Budowano długie drewniane budynki, w których mieszkali wspólnie ludzie ze zwierzętami. Najwięcej jednak można się o tych ludziach dowiedzieć badając miejsca ich pochówków. Najczęściej chowano w pojedynczych grobach zbiorowych, które wyposażano w narzędzia kamienne, ceramikę i ozdoby. Wyposażenie poszczególnych grobów początkowo nie różniło się jakościowo i ilościowo. Sugeruje to, że społeczeństwa neolityczne były ciągle egalitarne (tzn. nie było podziału na lepszych i gorszych, bogatych i biednych itp., wszyscy byli równi). Z czasem coraz częściej widać różnice. Początki społeczeństwa hierarchicznego datuje się w Europie na ok. 5000 r.p.n.e. Niektóre zwłoki posiadały ozdoby z miedzi i złota. Oznaczało to, że były to osoby o wyższym statusie społecznym. Poza tym można się dowiedzieć, że już w epoce kamienia wykonywano narzędzia z miedzi. Były one niewiele trwalsze od tych kamiennych, ale mogły być uznawane przez elity jako dowód prestiżu. Miedź wytapiano po raz pierwszy na Bałkanach ok. 4500 r.p.n.e., a potem w Europie Środkowej ok. 3300 r.p.n.e.
    Hierarchia społeczna w Europie powstała najprawdopodobniej z konieczności zorganizowania ośrodka władzy dla ludzi zamieszkujące odległe tereny. Konieczne to było to budowy budowli megalitycznych. Takie twory były robione z olbrzymich nieobrobionych kamieni, zwanymi megalitami (wielki kamień z gr. μέγας «megas» - wielki, λίθος «lithos» - kamień). Rodzaje budowli megalitycznych w Europie:

• dolmeny (budowle złożone z trzech lub czterech pionowo ustawionych płyt i przykrytych jednym masywnym blokiem; były one częścią zbiorowych grobowców, ale mogły też pełnić funkcję znaczników zajmowanego terytorium; za tą hipotezą może świadczyć fakt, że najstarsze tego typu budowle powstały nad Atlantykiem, gdzie było największe zagęszczenie ludności)
• menhiry (pionowo wkopane w ziemię słupy kamienne (miały funkcję pomnika i często ustawione były na mogile)
• kromlechy (kręgi zbudowane z ustawionych pionowo kamieni, najczęściej wokół grobowca lub miejsca kultu; najwięcej jest ich na Wyspach Brytyjskich, w tym słynny krąg w Stonehenge; najprawdopodobniej były obserwatorium astronomicznym)

Ostatnią rzeczą wartą odnotowania jest jeszcze fakt udomowienie konia (Equus caballus) ok. 3500 r.p.n.e. na stepach Eurazji.